پرسش :

ویژگی ها، اهداف و محتوای سوره دخان چیست؟


پاسخ :
نام: تنها نام این سوره «دُخان» است که به معنای دود یا عنصری گازی شکل آمده و سبب نامگذاری آن آیه دهم این سوره بوده که واژه «دُخان» در آن به عنوان یکی از نشانه های قیامت آمده است.

شمارگان: دارای 59 آیه و 346 کلمه و 1431 حرف است.

نزول: سوره دُخان در مکه بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نازل شد که بعد از سوره زُخرف و قبل از سوره جاثیه بعنوان شصت و سومین سوره قرآن فرود آمده است، اما در چینش کنونی قرآن چهل و چهارمین سوره بشمار می آید.

فضایل: در مورد فضیلت تلاوت این سوره احادیث متعددی آمده است. و سفارش شده که در شب جمعه خوانده شود. و از امام باقر علیه السلام حکایت شده که: «هر کس سوره دُخان را در نمازهای واجب و مستحب بخواند، خدا او را در ردیف کسانی قرار می دهد که در روز قیامت در امنیّت بسر می برند.»(1)

تذکر: هنگامی که انسان در امنیت بسر می برد، که از هشدارهای فراوان سوره دخان پند گیرد، و به مقتضای آنها عمل کند، که در این صورت از عذاب الهی ایمن خواهد بود.

ویژگی ها: این سوره نیز از سوره های «حم» دار است. و شامل تهدیدها و هشدارهای زیادی است.

اهداف: هدف های اساسی سوره دخان عبارتند از:
1. یادآوری توحید و یگانگی خدا.
2. یادآوری قیامت.
3. بیان عظمت قرآن.

مطالب: مهمترین مطالب سوره دُخان عبارتند از:
الف) عقاید:
1. بیان یگانگی خدا و برخی نشانه های عظمت او در جهان هستی. (آیات 7-8)
2. هشدار در مورد رستاخیز و عذاب های دردناک دوزخیان. (آیات 43-50)
3. بیان پاداش های جالب افراد باتقوا. (آیات 51-57)
4. بیان نزول قرآن در شب قدر. (آیه 3)
 
ب) داستان ها:
1. گزارشی از داستان موسی علیه السلام و بنی اسرائیل و شکست فرعونیان. (آیات 17-33)
2. گزارشی از داستان قوم تُبَّع. (آیه 37)
 
ج) مطالب فرعی:
1. بیان هدف آفرینش و بیهوده نبودن آفرینش آسمان ها و زمین. (آیات 38-39)
2. بیان نشانه های قیامت از جمله دود و دخان. (آیه 10)

پی‌نوشت‌:
(1) مجمع البیان، ذیل آغاز سوره دخان.

منبع: سیمای سوره های قرآن (برگرفته از تفسیر قرآن مهر)، محمدعلی رضایی اصفهانی، انتشارات پژوهش های تفسیر و علوم قرآن، قم، 1389 ش.